Έχει νόημα η αντιπαράθεση της επιστήμης με την πολιτική;

Δρ Ευστράτιος Παπάνης 

Διάχυτη είναι η εικόνα του επιστήμονα, που απομονωμένος, αδιαπέραστος και ανεξάρτητος από το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι, απόμακρος και εκκεντρικός ο ίδιος, σχεδιάζει τις αμείλικτα αυστηρές μεθοδολογίες του, οργανώνει τις εμπειρικές μετρήσεις του, συγκεντρώνει και αναλύει τα πολύτιμα δεδομένα και προβαίνει σε αμερόληπτα συμπεράσματα, ανεξάρτητα από την κυρίαρχη ιδεολογία και κουλτούρα. 

Είναι δε τόσο ευλαβική και ακατάλυτη η πορεία της έρευνας, που τα αποτελέσματα, τα οποία παράγονται, είναι αδιαμφισβήτητα, καίρια και με πολύ λίγα περιθώρια αναγνώσεων ή ερμηνειών. 

Ταυτόχρονα, όμως, από την εποχή των πολεμικών μηχανών του Αρχιμήδη για χάρη του τυράννου των Συρακουσών Ιέρωνα και από τα «επιστημονικά» ευρήματα των βιομηχανιών περί ακίνδυνου καπνίσματος ή περί αβλαβούς καύσεως του πετρελαίου, μέχρι τα πρόσφατα εμβόλια του Covid 19, υφέρπουν θεωρίες συνωμοσίας για επιλεκτικές χρηματοδοτήσεις, για τεχνηέντως επιλεγμένα δείγματα, για θεματολογίες έρευνας που προκρίνονται από κυβερνήσεις και πολυεθνικές και για ευρήματα, που χρησιμοποιούνται για στρατιωτικές επιχειρήσεις και προπαγάνδα. 

Κανείς δεν ξεχνά, εξάλλου, την επί δεκαετίες προκατάληψη της επιστήμης σε οτιδήποτε αφορούσε τις γυναίκες, είτε αυτό ήταν η δυνατότητα τους να συμμετέχουν στα δρώμενα είτε η πεποίθηση πως τα βιολογικά χαρακτηριστικά τους ήταν ελάσσονος σημασίας. Σε αυτό ας προστεθούν οι «επιστημονικές» μέθοδοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και οι δεκάδες περιπτώσεις, που η εξουσία καταχράστηκε ή συνεταιρίστηκε με τους διεφθαρμένους 

Σύμφωνα με τη σχολή της Φρανκφούρτης -και σε αντίθεση με το θετικιστικό παράδειγμα- η επιστήμη δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι αποκομμένη από την κοινωνία, αλλά είναι θεμιτό να επηρεάζεται από τις ιστορικές και τις πολιτισμικές συνθήκες που επικρατούν. Ο ερευνητής μετέχει της πολιτικής, επειδή η ίδια επιστήμη είναι πολιτικό φαινόμενο. Αυτό την κάνει σχετική και τα ευρήματα της ανθρωποκεντρικά. 

Οι θιασώτες της γνωρίζουν ότι τα συστήματα της επιστήμης δεν είναι αξιωματικά ούτε απροσμάχητα και αλάθητα θέσφατα. Ο πεπαιδευμένος θεωρεί ότι τα γεγονότα ερμηνεύονται μέσα από τις πολλαπλές αποχρώσεις τους, ενώ σπάνια επικρατεί ο διπολισμός του άσπρου και του μαύρου. 

Αναρωτιέται, όποιος χρησιμοποιεί την επιστημονική μεθοδολογία, ποια συμπεράσματα προκύπτουν από τα  δεδομένα. Αντίθετα, οι πολιτικοί αρέσκονται να παρουσιάζουν πρώτα τα συμπεράσματα τους και έπειτα να διαλογίζονται για τα επιχειρήματα, που ενδεχομένως να τα υποστηρίζουν. Ο επιστήμονας είναι εξ ορισμού μετριοπαθής. Κάθε τι φανατικό δεν είσαι παρά παρωδία. 

Όποιος, λοιπόν, προσπαθεί να ανασκευάσει επιστημονικά τεκμήρια, οφείλει να το κάνει μόνο αντιπαραβάλλοντας έτερα επιστημονικά ευρήματα και όχι προσβάλλοντας συλλήβδην την πηγή του μηνύματος.

Συνέντευξη στο κόντρα:

https://youtube.com/watch?v=Znixt7eQ7uo&si=tVxHaKrqIF-yDHx0