18ο και 19ο Δελτίο Ψυχολογικής Ενημέρωσης

29 και 30 Ιουνίου 2023

Δρ Ευστράτιος Παπάνης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Η αφήγηση της ύπαρξης

Συνθέστε τη ραψωδία σας

Είναι τα συναισθήματα η γέφυρα του εαυτού με την πραγματικότητα;

Μήπως συνηθίζετε να αγνοείτε τα συναισθήματα σας;

Η αυτοεκτίμηση ως αυτογνωσία

Οι μικρές, καθημερινές ειρκτές του εαυτού

-Η φωτογραφία είναι από τη σιδηροδρομική γραμμή στο Αγρίνιο, που δεν λειτούργησε ποτέ-

Η αφήγηση της ύπαρξης

Η ζωή είναι το έναυσμα, η έμπνευση και το κίνητρο, για να ξεκινήσει η ύπαρξη να αφηγείται τις αλήθειες της.

Αποκλειστικός στόχος της εξιστόρησης η νοηματοδότηση των επιλογών μας, η ενοποίηση όσων βιώθηκαν, ώστε να διασφαλιστεί η συνοχή της προσωπικότητας, η απάντηση στα άτεγκτα γιατί, η αναψηλάφηση των δυσεπίλυτων γρίφων, το δέος και το ψέλλισμα μόλις γίνει κατανοητή η τελονομία ή η αιτιοκρατία, που μας καθόρισε, η σκιαγράφηση του προορισμού, η αυτογνωσία και η υπέρβαση.

Αποδέκτης, ακροατής, κριτής της διήγησης είναι ο εαυτός και η οικουμένη.

Τούτη η προσωπική ποίηση, αλλά και της πορείας μας οι ραψωδίες, θα αποτελέσουν το ανεξίτηλο αποτύπωμα στο χώρο και στο χρόνο, το απολίθωμα και το παντοτινό, κρυπτογραφημένο, αναλλοίωτο σημάδι μας στο σύμπαν.

Οι λέξεις, που θα την απαρτίσουν, οι έννοιες ακόμα και τα ελάχιστα των φωνημάτων της, κάθε ψηφίο των προσπαθειών μας θα είναι η κραυγή των πεπερασμένων εκδοχών μας ενώπιον της απολυτότητας του αιώνιου.

Όσο η θνητή ύπαρξη ομοιοκαταληκτεί με το ατέρμονο και το άφθαρτο, τόσο η μορφή της γίνεται αιθέρια.

Πρόκειται, επομένως, για έναν απολογισμό, που καθόλου δεν απολογείται, αλλά αναπολεί, για μια ανάκληση περιστατικών και σχέσεων, που οφείλει να μετατραπεί σε αποκάλυψη, σε ερμηνεία, σε κάθαρση, σε εξιλέωση και σε συγχώρεση.

Αντίθετα προς τις άλλες διηγήσεις, σε αυτήν την παράθεση των προθέσεων και των πεπραγμένων, δεν έχουν σημασία η πλοκή, τα γεγονότα, τα σενάρια, οι συγκρούσεις, οι εξάρσεις, οι ηρωισμοί, και οι επιτυχίες, αλλά τα συναισθήματα, που βιωθήκαν σε κάθε έκφανση, η αισθητική και το κάλλος που διέτρεχε τα συμβάντα, παρά τις αντιξοότητες, το βάθος των αλληλεπιδράσεων με τους άλλους και με τη φύση, ο λυρισμός, η ερωτική προσωδία και η αντήχηση της μελωδίας της ανθρωπότητας μέσα στις επαλληλίες του είναι.

Η προσωπική μας μουσική δεν είναι ατομική, απομονωμένη, ιδιοσυγκρασιακή, ιδιότροπη, αλλά αποκτά τόνο, παλμό και αρμονία μόνο αν διαβαστεί ως νότα στην παρτιτούρα της συλλογικότητας και ως συγχορδία στα συμφωνικά έργα του κόσμου.

Τα όρια μας διευρύνονται, όταν ενώνονται με τις εσχατιές και τις απαρχές των υπάρξεων πλησίον μας: Το μελάνι με το οποίο συγγράφονται οι μύθοι της ύπαρξης είναι αυτό της αγάπης.

Συνθέστε τη ραψωδία σας

Όσα ζείτε, όσα νιώθετε, όσα θυμάστε, όσα με στη θαλπωρή της σκέψης αναστοχάζεστε, όλα συμβαίνουν, για να αποτελέσουν στίχους στη ραψωδία της δικής σας ύπαρξης μέσα στο αχανές της ανθρωπότητας έπος. Γι’ αυτό να εξασκηθείτε χρέος έχετε στους ειλικρινείς απολογισμούς και στις κατανυκτικές εξομολογήσεις.

Παραστατικοί προσπαθήστε να γίνετε αφηγητές, όταν κάποτε θα ξεδιπλώνετε την ιστορία και τα πεπραγμένα σας, έτσι που να μη χαθεί καμία ψηφίδα από το κόσμημα της οικουμένης. Αφήστε το αποτύπωμα της δικής σας εμπειρίας, σαν τους πρώτους κυνηγούς στα σπήλαια της ψυχής, με λόγο, με ήθος και με πάθος παράφορο.

Μα προπάντων αναλογιστείτε βαθιά, για να μην ξεχάσετε στα κρησφύγετα του παρελθόντος καμία από εκείνες τις λεπτομέρειες, που αν και ασήμαντες φαινομενικά, προκάλεσαν τις δίνες του βίου σας και γέννησαν τις αλλαγές.

Αναμνησθείτε τα πρόσωπα που σας εξέγειραν και εκείνα, που με την αφάνεια τους, σας εξακόντισαν και σας στηρίξαμε στα ύψη, που πάντα φοβόσασταν. Πλέξτε τους συνειρμούς, για να διανθίσετε την ομοιοκαταληξία της ποίησης σας και συνθέστε τις μελωδίες των συναισθημάτων σας, σαν αποκλειστική δική σας προσωδία και γλαφυρότητα.

Μη φοβηθείτε για τις στιγμές που δειλιάσατε, μη διστάσετε να εξιλεωθείτε για τις πληγές που προκαλέσατε, με συγνώμη, λυγμούς και ταπείνωση:

Έχουν και οι αστοχίες θέση στην αρμονία σας, αρκεί η παραφωνία να αναδείξει τα μελίσματα.

Προπαρασκευάστε την ιστορία σας, με αλήθεια, εξαγνισμό και νοσταλγία.

Γιατί η δική σας ανεπανάληπτη ζωή, στο χρόνο και στο χώρο που ξεδιπλώθηκε, είναι η αναλαμπή της ματιάς του Θεού για τη δημιουργία Του.

Είναι τα συναισθήματα σας η μόνη γέφυρα του εαυτού με την πραγματικότητα;

Ο εαυτός επιβεβαιώνει συνεχώς την αυταπάτη της ύπαρξης του, επαναδιατυπώνοντας αδιάλειπτα την υποκειμενική ιστορία του.

Καλλιεργεί την ψευδαίσθηση της μοναδικότητας, την πλάνη της συνέχειας στο χρόνο, την εμμονή της διακριτότητας του από την υπόλοιπη οικουμένη.

Αυτοπροσδιορίζεται ως αφετηρία μέσα χάος των διαπροσωπικών σχέσεων, ως σημείο αναφοράς, όταν τα πάντα καταιγιστικά ή ανεπαίσθητα μεταβάλλονται. Μετασχηματίζει τους ετεροκαθορισμούς του, καθώς προσποιείται πως προκύπτουν σαν ελεύθερη επιλογή και βούληση.

Υπερθεματίζει για το ανεπανάληπτο της παρουσίας του και πείθει για την υπερβατική ταυτότητα του.

Ο εαυτός υπάρχει μόνο και μόνο επειδή μπορεί και προφασίζεται το σύμπαν του.
Εφόσον αυτό κατανοηθεί και γίνει συνειδητή ενασχόληση, θα σας μυήσει στο προνόμιο να καθορίζετε το αφήγημα σας και κατά συνέπεια τη στάση ζωής και την αυτοεκτίμηση σας

Οι αναμνήσεις, που φαινομενικά αποτελούν το ορμητήριο της αφύπνισης του ως αδιαίρετης οντότητας και είναι παραλληλα οι θεματοφύλακες της ακεραιότητας του, φθίνουν σταδιακά, γίνονται βορά στο χρόνο, αλλοιώνονται, ελαχιστοποιούνται και συρρικνώνονται, παύουν να είναι αξιόπιστες, χάνουν τη δυνατότητα τους να χρωματίζουν τη ζωή και τις διηγήσεις.

Το έσχατο καταφύγιο του ανθρώπου, για να διαιωνίσει, να δικαιολογήσει και να αναδομήσει την εικόνα του είναι τα συναισθήματα. Μόνο τα γεγονότα που παραπέμπουν σε αυτά έχουν σημασία, επειδή συνθέτουν τον ιστό, το σκηνικό και το πλαίσιο μέσα στο οποίο επιτελείται η ίδια η ύπαρξη.

Για το λόγο αυτό διαφυλάξτε τη μνήμη τους ως αδιαπραγμάτευτο απόκτημα, ως βίωμα που δεν ατονεί, επειδή αφήνεται ελεύθερο να εκφραστεί σε μυριάδες αποχρώσεις. Τα συναισθήματα δεν χρήζουν αιτιολογίας, δεν απαιτούν ερμηνείες, δεν επαιτούν στους μαιάνδρους των αναλύσεων, δεν είναι συμβατά με ενοχές ή μεταμέλειες. Μπορούν όμως ανά πάσα στιγμή να αναχθούν στα πρώτα τους εφαλτήρια, να λάβουν την αρχική ακατέργαστη τους μορφή, όπως τότε κατά την παιδική ηλικία και να αναζωογονηθούν, ακόμα κι όταν η κρίση και οι λογισμοί θα αρχίσουν να ενδίδουν.

Μήπως συνηθίζετε να αγνοείτε τα συναισθήματα σας; Μερικά ερωτήματα για αναστοχασμό.

Πόσες φορές υποκριθήκατε πως μια κατάσταση δεν υφίσταται σε μια προσπάθεια να καταπνίξετε τα συναισθήματα, που θα προέκυπταν από την επεξεργασία της
Ποιοι από σας δεν πέσατε με τα μούτρα στη δουλειά, ώστε να αποφύγετε τη φόρτιση από σοβαρότερα και δυσεπίλυτα ζητήματα
Πώς , ενώ είστε ήρεμοι άνθρωποι σε γενικές γραμμές, εξαίφνης εμφανίσατε ξεσπάσματα δι’ ασήμαντον αφορμήν και εναντίον λάθος προσώπων
Η εικόνα που δίνετε στους άλλους, αποκρύπτει σε μεγάλο βαθμό τις ευαισθησίες σας
Γιατί, όταν συζητάτε, υπεραναλύετε τα συναισθήματα, μετατρέποντάς τα σε λογική, για να τα ερμηνεύσετε, ενώ αυτά απλώς βιώνονται, χωρίς πολλά λόγια
Μήπως συνολικά μιλάτε για αόριστα και γενικά θέματα, χωρίς να δίνετε έμφαση στις συναισθηματικές αποχρώσεις.
Αισθάνεστε ασφάλεια πίσω από γραφειοκρατικές διαδικασίες, ιεροτελεστίες, τύπους και προσχήματα
Μήπως οι ονειροπολήσεις συχνά σας παρασύρουν σε άλλα μέρη και καιρούς
Σε πόσους ο θυμός, η θλίψη, η πίκρα αναστέλλεται, για να εκδηλωθεί μέρες αργότερα ακόμα και ως σωματικό σύμπτωμα
Μήπως τρώγεστε με τα ρούχα σας και η παραμικρότερη υποχρέωση ή αλλαγή σας αναστατώνει
Παρατηρήσατε μια δυσκολία στη συγκέντρωση και εύκολη διάσπαση της προσοχής
Αγχώνεστε για θέματα που δεν εξαρτώνται από τον έλεγχό σας
Μήπως τα κίνητρά σας για δράση έχουν ατονήσει
Γιατί μερικοί από σας το ρίχνετε στο ποτό ή στο φαγητό, στα γλυκά, στη γυμναστική, που γίνεται εμμονή
Ποιοι έχετε εξιδανικεύσει σκηνές από το παρελθόν ή από μέρη ουτοπικά, που ποτέ δεν θα καταφέρετε να κατακτήσετε
Μήπως σταματήσατε να χαίρεστε με πράγματα, που παλιά σας προκαλούσαν ευχαρίστηση
Είστε από εκείνους, που μονίμως ασχολούνται με τους άλλους και ξεχνούν να αναφερθούν στον εαυτό τους
Αντιδράτε με υπερευαισθησία στα λόγια και το χιούμορ των υπολοίπων
Έχετε καταγράψει ποτέ όσα σας πειράζουν ή πληγώνουν στις συμπεριφορές των άλλων, αλλά τα αγνοείτε συστηματικά, για να μην κάνετε ζήτημα
Μπορείτε να θυμηθείτε πότε νιώσατε για τελευταία φορά ένα ισχυρό συναίσθημα, όπως έρωτα, ενθουσιασμό, πρόκληση για δράση, φόβο
Τυχαίνει να έχετε ισχυρά προαισθήματα ανασφάλειας ή επικείμενου κακού
Ανησυχείτε υπερβολικά για την υγεία των αγαπημένων σας και γίνεται βασανιστική η σκέψη της απώλειάς τους, χωρίς να υπάρχει προφανής αιτία ανησυχίας
Μοιάζουν όλες οι μέρες να κυλούν με τον ίδιο μονότονο τρόπο, διαπίστωση, που τελικά φαίνεται να σας βολεύει
Σας αρέσει να μηρυκάζετε καταστάσεις, συγκρούσεις, αναμνήσεις, που κάποτε σας στεναχώρησαν
Η ερωτική σας ζωή είναι νεκρή ή γεμάτη σεξουαλικές εμπειρίες χωρίς δέσιμο
Βάζετε συχνά τα κλάματα, ακόμα κι αν τα γεγονότα δεν συνηγορούν για κάτι τέτοιο
Υπάρχει ασυμβατότητα ανάμεσα σε όσα λέτε και πράττετε
Δυσκολεύεστε να αναγνωρίσετε θετικά σημεία στην προσωπικότητα ή στην εμφάνισή σας
Αν σε πολλά από τα παραπάνω έχετε απαντήσει ΝΑΙ, είναι κατάλληλη η στιγμή, σχεδόν επιτακτικά, να ξεκινήσετε το μεγάλο ταξίδι της αυτογνωσίας..

Η αυτοεκτίμηση ως αυτογνωσία

Η αυτοεκτίμηση αντανακλά τη σχέση που έχουμε με το θάνατο. Η ύπαρξή της σε υψηλά επίπεδα κατά την ενήλικη ζωή επιβεβαιώνει τη συνειδητοποίηση του εφήμερου, ενώ η απουσία της την προσκόλληση σε αυτό. Η μεγαλύτερη απώλεια για τον ευάλωτο άνθρωπο είναι η ανικανότητά του να αντιληφθεί τη χρονική εναλλαγή και την προσέγγιση του αμετάκλητου αυτού γεγονότος, που νοηματοδοτεί όλα τα υπόλοιπα.

Η καθημερινότητα είναι έτσι δομημένη ώστε να εξαπατά. Πίσω από την κίβδηλη σταθερότητα ελλοχεύει η διαρκής μεταβολή, η αέναη ροή, η κίνηση και η ανατροπή. Ο εαυτός, για να διαφοροποιηθεί, διαρκώς αναζητά ή εφευρίσκει σημεία αναφοράς. Τα περικλείει με το μανδύα της μονιμότητας και επανέρχεται πεισματικά σε αυτά, για να τεκμηριώσει τους αυτοπροσδιορισμούς και να ανακατασκευάσει την αυτοεικόνα, ώστε να παραμένει κατ’ επίφαση μόνο αναλλοίωτη. Οικογένεια, φίλοι, συντροφικότητα, επάγγελμα, κοινωνία, όλα συμβολικές νοηματοδοτήσεις, που λαμβάνουν, ανάλογα με τη συγκυρία, βαρύνουσα σημασία, επειδή στοιχειοθετούν την ερμηνευτική του εγώ.

Η ετυμηγορία για τον αληθινό εαυτό μιά αντινομία: ανάγκες, προσδοκίες, κοινωνική σύγκριση, συμβάσεις, ιδανικά, όλα συνθέτουν το τελικό πόρισμα, που θα ανακοινωθεί στον καθένα από εμάς τη στιγμή ακριβώς, που δεν θα μπορούμε να πράξουμε οτιδήποτε, για να το αλλάξουμε. Πρώτο μέλημα του ανθρώπου να αποτινάξει τις άγκυρες, που τον καθηλώνουν, υποσχόμενες τη φενάκη της ασφάλειας και της προβλεψιμότητας. Τίμημα και κέρδος της απόφασης αυτής η έξοδος από το βαλτώδες λιμάνι της ρουτίνας και η εκστατική περιδίνηση στο παράτολμο και το αδοκίμαστο. Αλλά κι εκεί η ισορροπία δεν είναι διασφαλισμένη. Οι φυγόκεντρες δυνάμεις μπορούν να αποδομήσουν την ανυποψίαστη προσωπικότητα και να υποθηκεύσουν την διαύγειά της με νευρωτικές συμπεριφορές και στρεβλώσεις. Τόσο ο εφησυχασμός, όσο και η διακινδύνευση οδηγούν τον επιπόλαιο αναζητητή στους αργυραμοιβούς της ευτυχίας του.

Οι μικρές, καθημερινές ειρκτές του εαυτού

Γραπωνόμαστε από τη ζωή σα να είναι εμμονή.

Ασφυκτικά με συνήθειες την περιφράζουμε, όπως ο γεωργός το χωράφι με ξερόκλαδα κι αγκάθια.

Απαραβίαστη πιστεύοντας πως γίνεται γίνεται στ´αγρίμια και τους διώκτες των ελπίδων.

Επαναλήψεις καθημερινές σα μαίανδροι, -ίδιοι δρόμοι, ίδια πρόσωπα, κληροδοτημένες έξεις και αξίες.

Ιδέες αναλώσιμες και αστόχαστες, που τάζουν στην ασφάλεια και στη νηνεμία.

Ιεροτελεστίες εφευρίσκουμε, το άγχος και την αγωνία που θα κατασιγάσουν.

Οι νοητικοί μας χάρτες έγιναν στερεότυπα κι αυτά προκαταλήψεις, ιδεοληψία κι αδικία.

Με οργάνωση, νόμους, ιεραρχίες και θεσμούς περιχαρακωνόμαστε, επίφαση σταθερότητας σε κάθε αβέβαιο περιβάλλον.

Και μέσα εκεί στη φυλακή της ελευθερίας της ψευδεπίγραφης κλείνουμε με φροντίδες όσους αγαπάμε και εκείνους που πασχίζουμε, για να μας αγαπήσουν.

Γιατί συντροφικότητα ονομάζουμε να μπορείς να αγαπήσεις τις ειρκτές του άλλου.

Πεισματικά κοιτάμε οιωνούς και σήματα, τίποτε απειλητικό στους εφησυχασμούς μας μην προμηνύσουν.

Μην την τάξη διασαλεύσουν και τη μακαριότητα και οι χρησμοί στη χιλιοειπωμένη ιστορία μας δε συνηγορήσουν.

Κι αν κάτι στο καταληπτό και το αφομοιωμένο αντιτίθεται, με σοφιστείες και επιχειρήματα προκατασκευασμένα αντιδρούμε.

Οι αφορισμοί και οι δοξασίες μας τον ίδιο εαυτό οικοδομούν αιώνες τώρα: Με παρελθόν και μοίρα γραμμική, διαχειρίσιμη, όπως η αιτιότητα και η αυταπάτη μας επιτάσσει.

Ένα εγώ απαράλλακτο, προβλέψιμο, σαν άθλιες εργατικές οικίες, που λαμπιόνια γιορτινά στολίστηκε σε προάστιο αριστοκρατικό να μοιάσει.

Ζούμε τη ζωή σα να μην τελειώνει σε γκρεμούς και άβυσσο.

Θεόρατα τα ασήμαντα πράγματα γίνονται, αγχόνες, που την ιμερτή μια πορεία συσκοτίζουν.

Μέριμνες, διαδικασίες αδιαπραγμάτευτες, σαν κύματα το χρόνο μας αυλακώνουν. Στάσιμοι νομίζουμε πως ταξιδεύουμε, παλεύοντας τις λεπτομέρειες της μέρας. Με χάρτες ξεθωριασμένους και απομαγνητισμένα αζιμούθια βαλτώδεις ωκεανούς με έπαρση κατακτούμε.

Υφαίνουμε τις αγάπες μας σαν αράχνης ιστούς, διάτρητους από τα πτώματα που μέσα τους ξεψυχήσαν.

Γιατί κάθε ηδονή είναι άνθος κλεμμένο απ´τον Παράδεισο με προπατορικές κατάρες ποτισμένο.