Ευστράτιος Παπάνης, Μόνιμος Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

Πρόεδρος Μουσείου Στρατή Ελευθεριάδη Τεριάντ

Για να κατανοήσει κανείς το φιλελληνισμό και την απήχηση που είχε στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, πρέπει να μεταλάβει στην οικουμενικότητα του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Ένας καχύποπτος αναλυτής, βέβαια, θα μπορούσε να συνδέσει τη στήριξη των Ευρωπαίων με τις πολιτικές σκοπιμότητες και με τις κοινωνικές συγκρούσεις των κρατών, μέσα στις οποίες αναπτύχθηκε.

Στην πραγματικότητα όμως, το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, ως καθολικό φαινόμενο, που αιτιολόγησε και πολλαπλασίασε τα φιλελληνικά αισθήματα και τον θαυμασμό προς τους ξεσηκωμένους συνεχιστές του, μπορούσε να εκφράσει τόσο το λόγιο, όσο και το καινοτόμο, το συντηρητικό και το προοδευτικό, τη νοσταλγία με την ιδέα της αναγέννησης.

Είκοσι έως τριάντα μερόνυχτα χρειαζόταν η είδηση της εξόδου του Μεσολογγίου ή της σφαγής της Χίου για να φτάσει στο Παρίσι, όμως στο διάβα της εξέγειρε συνειδήσεις, δραματοποιείτο, έφτανε ως τραγωδία και μύθος, αποκτούσε τις διαστάσεις της πάλης του μικρού απέναντι στο τεράστιο, που το καταδυναστεύε, συνέπιπτε με τη μοίρα του θνητού, που επαναστατούσε ενάντια στο πεπρωμένο.Και ήταν τα ρομαντικά στοιχεία του αγώνα, η μεταφυσική πλευρά του, που συμπαρέσυρε τους Ευρωπαίους (ακόμα και Ινδούς, Βαλκάνιους και Τούρκους!) στην ταύτιση με το γένος εκείνο, που αφού επιβίωσε στους αιώνες, κλήθηκε πάλι να ενσαρκώσει τον αγώνα του ανθρώπου ενάντια στο αδύνατο.

Για αυτό η τέχνη, ως το μέσο που εξακοντίζει τις αισθήσεις στο άπειρο, υπήρξε το κίνητρο, το μέσο και το αισθητήριο, που αποτύπωσε, συμβόλισε και πλαισίωσε με κάλλος την πάλη των Ελλήνων, την επιθυμία για ελευθερία ή το θάνατο.

Σήμερα η πατρίδα μας εξακολουθεί να αναζητεί την ταυτότητα της και το χρέος των Ελλήνων είναι να γίνουν Φιλέλληνες